Ortadoğu'da Güvenlik Okumaları
Ders Tanıtımı
Dersin amacı Orta Doğu Bölgesi bağlamında Güvenlik/Güvensizlik literatürünü ve bu literatürde öne çıkan tartışmaları ele almaktır. Bu amaçla öncelikle Orta Doğu’nun tanımının zamansal ve mekânsal olarak farklılaştığını unutmadan, incelenecek bölgenin tanımı yapılacaktır. Bu derste Orta Doğu ve Kuzey Afrika (ODKA) bölgesi üzerinde yoğunlaşılacaktır. Daha sonra Orta Doğu’da Güvenlik konusunda temel kavramlar ve teoriler/yaklaşımlar ele alınacaktır. Bu bağlamda bölgesel güvenlik kavramına sadece devlet-merkezli değil, devlet dışı aktörlerin de önemini ortaya koyan tarihsel ve sosyal boyutlarıyla bakmanın getireceği zenginliğe vurgu yapılacaktır. Öte yandan ODKA bölgesinde güvenlik/güvensizlik, uluslararası siyaset, bölge ve devlet/devlet toplum ilişkileri bağlamında tartışılacaktır. Bu genel çerçeveden sonra ders Orta Doğu’da Güvenlik/Güvensizlik meselesine dört konu üzerinde okumalarla yoğunlaşacaktır. Bunlardan birincisi, bölge ve bölge-dışı aktörlerin Orta Doğu güvenliğine değişen yaklaşımlarıdır. Bu çerçevede bölgesel güvenlik meselesinde bölge ile bölge dışı aktörlerin/sistemlerin ilişkisinin nasıl anlaşılabileceği konusu üzerine yoğunlaşılacaktır. Bölgede güvenlik/güvensizliğin oluşmasında uluslararası ve bölgesel aktörlerin etkileşimi incelenecektir. Bu ilişkinin nasıl kavramsallaştırılacağı tartışılacaktır. Bu çerçevede özellikle değişen küresel siyasetin şimdiden ODKA bölgesine ne gibi yansımaları olduğu tartışılacaktır. İkinci olarak, bölgesel dinamikler üzerinde durulacaktır. Bölgesel sistemin özellikleri ve nasıl değiştiği incelenecektir. Özellikle 2003 yılında ABD’nin Irak’ı işgalinin yarattığı bölgesel depremin sonuçları tartışılacaktır. Daha sonra ise 2010-11 Arap ayaklanmalarının bölgesel sistemi nasıl değiştirdiği konusu üzerinde durulacaktır. Bu çerçevede bölgesel güç tartışmalarına da değinilecektir. Arap ayaklanmaları sonrası üç ülkede ortaya çıkan iç savaşların farklı düzeylerde yarattığı güvenlik sorunlarına değinilecektir. Bu savaşlarla söz konusu ülkelerde devletin çökmesi ve bunun yarattığı kompleks sorunlar tartışılacaktır. Üçüncü olarak, devlet ve devlet-toplum ilişkileri ve insani güvenlik tartışmalarına yoğunlaşılacaktır. Bu bağlamda kimlik ve bölgesel güvenlik arasındaki ilişkilere de değinilecektir. Etnik, mezhepsel kimliklerin, mülteci meselesinin güvenlikleştirilmesi ve bu bağlamda bölgesel güvenlik/güvensizlik tartışmaları ele alınacaktır. Bölgesel planda aktif olan devlet-dışı aktörler/kimliklerin bölgesel güvenlik/güvensizlik bağlamında etkileri tartışılacaktır. COVID-19 sonrası daha da derinleşen sosyo-ekonomik krizlerle boğuşan, ciddi meşruiyet sorunları yaşayan baskıcı rejimlerin yarattığı güvenlik sorunlarına değinilecektir. Son olarak ise Orta Doğu’da bölgesel güvenlik iş birliği arayışları ve bunların neden başarısız oldukları tartışılacaktır. Bu bağlamda var olan az sayıda kurumsal yapının güvenlik iş birliği sağlamada yaşadığı problemlere de değinilecektir.