Sağlık güvenliğinin bir alt alanı olan pandemi güvenliği, başta COVID-19 krizi olmak üzere son küresel salgınların ardından artarak ilgi gören kritik bir kavramdır. Pandemi güvenliği, pandemi karşısında bireylerin ve toplulukların refahını korumak, yalnızca halk sağlığının korunmasını değil, aynı zamanda ekonomilerin, sosyal sistemlerin ve ulusal güvenliğin istikrarını da sağlamak için uygulamaya konulan bir dizi strateji ve önlemi ifade etmektedir. Pandemi güvenliği, tıpkı sağlık güvenliği gibi çok yönlü ve çok boyutlu bir kavramdır. Pandemi güvenliğinin sağlanması ve pandemilere etkili bir şekilde müdahale etmek için koordineli bir küresel yaklaşım önem arz etmektedir.
Pandemiler, yaygın hastalıklara ve ölümlere neden olma potansiyeline sahip, bulaşıcı hastalıkların büyük ölçekli, sınır ötesi salgınlarıdır. Ulusal sınırları aşarlar ve halk sağlığını, ekonomiyi ve sosyal istikrarı etkileyen geniş kapsamlı sonuçlara sahiptirler. COVID-19’dan sorumlu koronavirüs gibi yeni bulaşıcı ajanların ortaya çıkışı, devam eden pandemi tehdidinin altını çizmektedir.
Webinar: Global Akademi Konuşmaları – VI: Pandeminin Küreselleşme ve Uluslararası Ekonomiye Etkileri
Tıpkı sağlık güvenliğinde olduğu gibi pandemi güvenliğinin de temel bileşenleri vardır. Bu temel bileşenler, hazırlık ve planlama, erken tespit ve gözetleme, küresel iş birliği, aşı programları, sağlık altyapıları, araştırma-geliştirme ve risk iletişimidir. Etkili pandemi güvenliği ilk olarak proaktif hazırlık ve planlamayla başlamalıdır. Bu, daha pandemiyle karşılaşmadan gerekli müdahale çerçevelerinin geliştirilmesini, tıbbi malzemelerin stoklanmasını ve hızlı müdahaleyi kolaylaştırmak için iletişim kanallarının oluşturulmasını içerir. İkinci olarak, pandemi güvenliğinde zamanında tespit çok önemlidir. Gelişmiş gözetleme sistemleri ve veri analizi, potansiyel salgınların tespit edilmesini sağlayarak erken müdahaleye olanak tanımaktadır. Ayrıca pandemiler uluslararası iş birliğini en üst düzeyde gerektiren sorunlardır. Zira kolaylıkla sınır aşan yapıları nedeniyle sadece ulusal tedbirlerle önlenemezler. Bu minvalde ülkeler bilgi, kaynak ve en iyi uygulama örneklerini birbirleriyle paylaşarak, pandemileri önleme ve mücadelede ortak çalışma yürütmek zorundadırlar. DSÖ gibi çok taraflı kuruluşlar bu iş birliğinin kolaylaştırılmasında önemli rol oynamaktadır.
Dördüncü olarak, aşılama pandemi güvenliğinin temel taşıdır. Aşılara adil erişimin sağlanması ve ulusal ve küresel çapta yüksek aşılama kapasitesine ulaşılması, bulaşıcı hastalıkların yayılmasının kontrol altına alınması açısından önemlidir. Beşinci olarak, pandemi sırasında vakalardaki artışı yönetmek için sağlam bir sağlık altyapısı gerekmektedir. Hastaneler, sağlık çalışanları ve tıbbi ekipmanlar yeterli şekilde hazırlanmalı, mevcut olmalı ve gerektiğinde uluslararası desteklerle ayakta tutulmalıdır. Altıncı olarak, pandemiyle mücadele ve sonraki dönemlerde yeni pandemilerin önlenmesi hususunda araştırma-geliştirme de çok önemlidir ve ancak uluslararası iş birliğiyle gerçekleştirilirlerse sonuç alınabilecek faaliyetlerdendir. Son olarak, pandemi sürecinde güvenin korunması, paniğin azaltılması ve bireylerin uygun önlemleri almasının sağlanması açısından ulusal ve uluslararası düzeylerde halkla ve sağlık çalışanlarıyla şeffaf ve etkili iletişim hayati önem taşımaktadır.
Yakın dönemde yaşanan COVID-19 pandemisi, mevcut uluslararası yapıda pandemi güvenliği konusunda yaşanan çeşitli zorlukları net şekilde göstermiştir. Aşılara erişimde eşitsizlik, yanlış bilgilendirme, sağlık sistemlerinde küresel eşitsizlikler gibi sorunlar ön plana çıkmıştır. Bu vesileyle, daha iyi küresel hazırlığa, daha güçlü sağlık sistemlerine ve gelişmiş iş birliğine olan ihtiyacın altı çizilmiştir. Bu noktada, Uluslararası Sağlık Tüzüğü (UST) gibi uluslararası anlaşmalar ve çerçeveler, pandemi güvenliğine yönelik plan görevi görmektedir. Bu anlaşmalar üye devletlere gözetleme, raporlama ve müdahale mekanizmalarını güçlendirme çabalarında rehberlik ederek küresel salgına hazırlık ve müdahaleyi geliştirmektedir.
Webinar: Global Akademi Konuşmaları – VIII: Pandeminin Küresel Güvenliğe Yansımaları: Sorunlar ve Çözümler
Sonuç olarak, pandemiler karmaşık ve gelişen küresel bir sorunu temsil etmektedir. COVID-19 pandemisinin de gösterdiği gibi, salgınlar, yalnızca sağlık alanına etki etmekle kalmamakta, olumsuz yansımaları sosyal, ekonomik ve ulusal güvenlik alanlarına da uzanmaktadır. Pandemi güvenliği kavramı, bu çok yönlü zorlukları kapsamlı bir şekilde ele almak için gereklidir. Küresel dayanıklılığı güçlendirmek için pandemi güvenliği, uluslararası iş birliği ve yatırımın ön saflarında yer almalı ve ülkelerin gelecekteki pandemilere hızlı ve etkili bir şekilde yanıt vermeye hazır olmalarını sağlamalıdır. İleriye baktığımızda, COVID-19’dan öğrenilen dersler, küresel refahın vazgeçilmez bir bileşeni olarak pandemi güvenliğine öncelik verilmesi konusunda dünyaya ilham vermelidir.
Ek Okumalar
Aydın, M. (der.), Karantinadan Krize Pandeminin Küresel Etkileri, İstanbul, Altınbaş Üniversitesi Yayınları, 2023.
Elbe, S., “Pandemic Security”, J. Peter Burgess (der.), The Routledge Handbook of New Security Studies, Oxon, Routledge, 2010, ss. 163-172.
Enemark, C., “Is Pandemic Flu a Security Threat?”, Survival, Cilt 51 (1), 2009, ss. 191-214.
Kamradt-Scott, A. ve C. McInnes, “The Securitisation of Pandemic Influenza: Framing, Security and Public Policy”, C. McInnes ve K. Lee (der.), Framing Global Health Governance, Oxon, Routledge, 2016, ss. 13-28.
Tartışma Soruları
Pandemi güvenliği nedir?
Sağlık güvenliği ve pandemi güvenliği birbirlerinden nasıl ayrışmaktadır?
COVID-19 salgınının pandemi güvenliği kavramın gelişimine etkisi nasıl olmuştur?